Giấy là một trong những ngành gây ô nhiễm môi trường nặng nề nhất. Tuy nhiên, người đọc sẽ không khỏi bất ngờ với những mất mát mà nền kinh tế phải gánh chịu qua những con số thống kê mà Công ty Giấy Sài Gòn cung cấp. Theo số liệu đó để sản xuất ra 1 tấn bột giấy chỉ cần 1,4 tấn giấy phế liệu hoặc 2,2-4,4 tấn gỗ.
Như vậy, với cùng 1 tấn bột giấy, nếu tái sử dụng giấy phế liệu sẽ giúp tiết kiệm 24 cây rừng tự nhiên (tương đương 2,2-4,4 tấn gỗ). Ngoài ra phương pháp sử dụng giấy phế liệu còn có thể tiết kiệm được lượng oxy đủ cho 12 người thở và lượng điện đủ dùng cho một căn nhà với 3 phòng ngủ trong 1 năm, cộng với 40.000 lít nước, 600 lít dầu thô và giảm 95% lượng khí thải ô nhiễm so với sản xuất bột giấy từ gỗ.
Sử dụng càng nhiều giấy phế liệu để tái chế với công nghệ cao sẽ giúp tiết kiệm chi phí và bảo vệ môi trường là điều mà quốc gia nào cũng đang hướng đến. Hiện nay, các nhà máy giấy tại Việt Nam đang sử dụng nguyên liệu đầu vào chính là giấy phế liệu, chiếm khoảng 60% trong số các nguyên liệu sản xuất giấy thành phẩm. Trong đó, giấy phế liệu chủ yếu được các doanh nghiệp tái chế dùng để sản xuất giấy bao bì, giấy tissue và phần lớn giấy in báo.
Thực tế phũ phàng
Tuy vậy, ngành giấy Việt Nam lại đang rơi vào tình trạng nhập khẩu giấy phế liệu từ nước ngoài với tỉ lệ bình quân từ 30-45% tổng khối lượng giấy phế liệu dùng để sản xuất bột giấy trong nhiều năm qua. Mặt khác, nguồn giấy này ở trong nước chưa được thu hồi hết và phải tốn nhiều chi phí xử lý rác thải hằng năm.
Theo Tạp chí Công nghiệp Giấy, từ năm 2000 đến nay, tỉ lệ thu hồi giấy đã qua sử dụng của Việt Nam dưới 30%. Trong khi đó, tỉ lệ này rất cao ở nhiều nước khác như Mỹ đạt tỉ lệ 87%, Nhật 74%, Đài Loan, Hàn Quốc, Thái Lan và Malaysia đều có tỉ lệ thu hồi trên 60%.
Thực tế trên cho thấy thị trường giấy phế liệu nội địa còn rất nhiều tiềm năng nhưng lại chưa được khai thác hợp lý. Nếu tỉ lệ thu hồi giấy đã qua sử dụng của Việt Nam có thể tăng lên gấp đôi thì không những không cần nhập khẩu giấy phế liệu, mà còn có thể thay thế một phần các nguồn nguyên liệu khác như gỗ, đay…
Lý do chính cho việc các doanh nghiệp Việt Nam ít thu gom giấy phế liệu trong nước có thể đến từ việc chưa có quy định và tiêu chuẩn cho công nghiệp tái chế ở Việt Nam, hệ thống pháp lý liên quan đến hoạt động thu gom vật liệu tái chế chậm phát triển và chưa có chính sách khuyến khích hoạt động thu gom và tái chế.
Chẳng hạn, chính sách liên quan đến việc mua trong nước hay ngoài nước còn chưa hợp lý. Cụ thể, nếu nhập khẩu giấy phế liệu thì thuế suất thuế nhập khẩu là 0%, được khấu trừ thuế giá trị gia tăng đầu vào vì có hóa đơn mua hàng. Trong khi đó, công ty thu mua phế liệu trong nước chỉ được khấu trừ thuế giá trị gia tăng đầu vào nếu có hóa đơn. Và rất dễ hiểu, hóa đơn cho nguồn giấy phế liệu vốn được thu gom từ những người mua ve chai đơn lẻ là gần như không thể. Chính vì vậy mà nhiều doanh nghiệp chọn hình thức nhập khẩu. Hơn nữa, giấy phế liệu nhập từ nước ngoài đã được phân loại và đóng kiện sẵn, doanh nghiệp chỉ cần nhập về rồi đưa vào sản xuất mà không phải phân loại.